Rigging equipement
Το παρόν κεφάλαιο (Rigging equipement) ΔΕΝ έχει ακόμη ολοκληρωθεί και πολύ πιθανόν να περιέχει πληροφορίες και οδηγίες ΠΟΥ ΝΑ ΜΗΝ ΕΙΝΑΙ ΑΚΡΙΒΕΙΣ!.
Contents
Υλικά αρματώματος
Τα υλικά αρματώματος ανήκουν στην κατηγορία των ομαδικών υλικών και είναι το Α και το Ω στην ασφαλή και εύκολη πρόσβαση του σπηλαιολόγου στο εσωτερικό ενός κάθετου σπηλαίου (βαράθρου).
Τα υλικά χωρίζονται σε τέσσερις κατηγορίες:
Στην 1η κατηγορία ανήκουν τα υλικά τα οποία κάνουν διατρήσεις στά πετρώματα του σπηλαίου ώστε να τοποθετηθούν κατάλληλες αγκυρώσεις.
Στήν 2η κατηγορία ανήκουν τα υλικά τα οποία τοποθετούνται μέσα στο βράχο και αποτελούν τις "άγκυρες" μας (αγκυρώσεις ή αγκύρια).
Στήν 3η κατηγορία ανήκουν τα υλικά τα οποία τοποθετούνται πάνω στις αγκυρώσεις (πλακέτες) και διευκολύνουν την τοποθέτηση επάνω τους κατάλληλων κρίκων (καραμπίνερ).
Στήν 4η κατηγορία ανήκουν οι κρίκοι ή καραμπίνερ από τους περνούν ή δένονται τα σκοινιά που θα χρησιμοποιήσουμε.
Αναλυτικότερα:
Υλικά διάτρησης
Προκειμένου να γίνει μια οπή στα τοιχώματα ενός σπηλαίου ώστε να τοποθετηθεί κάποιο είδος αγκύρωσης χρησημοποιούμε:
Διατρητήρα χειρός και σφυρί.
Διατρητήρας
Τι είναι ο διατρητήρας; τίποτε περισσότερο από μια συμπαγής μεταλλική ράβδος με αρσενικό σπείρωμα Μ8 στο ένα άκρο της. Προς διευκόλυνση μας, μπορεί να έχουν προστεθεί ελαστικά καλύμματα για καλύτερο κράτημα και την προστασία του χεριού μας από "φαλτσοσφυριές" ή/και κινητοί οριζόντιοι μεταλλικοί άξονες που λειτουργούν ως μοχλοί για το "ξεβίδωμα" του διατρητήρα από το σπιτ όταν ολοκληρωθεί η τοποθέτηση του στο βράχο. Ο ακριβής τρόπος χρήσης του θα περιγραφεί παρακάτω.
Σφυρί
α. Μήκος: Σε καμμιά περίπτωση δεν ξεπερνά τα 30 cm σε μήκος. Ένα μεγαλύτερο σφυρί δεν θα χωράει στο τσαντάκι αρματώματος μας.
β. Βάρος: Το βάρος του κυμαίνεται ανάμεσα στο 0.5 με 1 klg.
γ. Ενώ τα ξύλινα στελέχη απορροφούν καλύτερα τους κραδασμούς από τα χτυπήματα, στην σπηλαιολογία χρησιμοποιούμε σφυριά με μεταλλικά στελέχη. Αυτό συμβαίνει επειδή η λαβή πρέπει να είναι "κούφια" ώστε να υπάρχει χώρος για να προσαρμόσουμε 13άρι κλειδί.
δ. Μία επίπεδη και μιά οξεία πλευρά. Η χρησιμότητα της επίπεδης πλευράς είναι προφανής, με τον οξεία μπορούμε: i. να σπάμε βράχια, να καθαρίζουμε διαδρομές κτλ. ii. να την χρησιμοποιούμε ως μοχλό για να βγάζουμε τα καρφιά σχισμής από τον βράχο.
ε. Μια διαμπερή οπή στην κεφαλή. Η χρήση αυτής της οπής περιγράφεται παρακάτω στα καρφιά σχισμής.
στ. Στο κάτω μέρος του μεταλικού στελέχους είναι διαμορφωμένο ή προσαρμοσμένο ένα 13άρι κλειδί, κατάλληλο για χρήση σε βίδες/παξιμάδια Μ8. Σε ορισμένα στελέχη δίνεται η δυνατότητα να αλλάζουμε το 13άρι κλειδί σε 17άρι ώστε να το χρησιοποιούμε σε βίδες/παξιμάδια Μ10.
ζ. Υπάρχει ένας δακτύλιος για ασφαλίζουμε το σφυρί στο χέρι μας ενώ δουλεύουμε.
Πρόκειται γενικά για ένα απόλυτα εξειδικευμένο εργαλείο.
ROCKPECKER της PETZL
Υπάρχει τέλος η δυνατότητα να μετατρέπουμε ένα ROCKPECKER σε διατρητήρα. Αυτό γίνεται με ένα αντάπτορα που δεν είναι τίποτε άλλο από ένα στέλεχος Μ8 που η μία του άκρη είναι αρσενικό SDS. Αυτό μαζί με δύο κόντρα παξιμάδια που εφαρμόζουμε ώστε να μπορούμε να ξεβιδώσουμε με την βοήθεια του κλειδιού μας το ROCKPECKER από τον σπιτ μας επιτρέπει να έχουμε ένα εργαλείο 2 σε 1. Δυστυχώς ο αντάπτορας αυτός κοστίζει όσο και ένας διατρητήρας.
Ηλεκτρικό κρουστικό δράπανο (τρυπάνι)
Υπάρχουν ορισμένα χαρακτηριστικά που αυτά πρέπει να έχουν:
1. Αξιοπιστία. Δεν έχει νόημα να κατεβάσουμε στα -400 ένα δράπανο που ΠΙΘΑΝΟΝ να μην δουλέψει. Το περιβάλλον του σπηλαίου είναι εχθρικό. Παράδειγμα: Στην καταβόθρα των Μανικίων σπηλαιολόγος δεν κλείνει καλά το στεγανό μπιτόνι στο οποίο είναι τοποθετημένο το τρυπάνι και σε πέρασμα λίμνης αυτό πλημμυρίζει μέχρι την μέση. Παρότι το τρυπάνι βρέθηκε στο νερό δούλεψε κανονικά. Απαιτείται λοιπόν αξιοπιστία (και υψηλή ποιότητα κατασκευής).
2. Καλή κατανομή στο βάρος, καλό "κράτημα" ώστε ο σπηλαιολόγος να μπορεί να δουλέψει με το δράπανο (τρυπάνι) με το ένα χέρι, εάν το αρμάτωμα το απαιτεί.
3. Δυνατότητα τοποθέτησης της μπαταρίας στη ζώνη. Μεγάλο πλεονέκτηκα αν θέλουμε να αρματώσουμε ψηλά, σε μια τραβέρσα, γενικά σε μια άβολη θέση.
4 Υψηλή κρουστική ισχύς. Ώστε οι τρύπες να γίνονται γρήγορα, άρα με οικονομία ενέργειας (της μπαταρίας αλλά και του σπηλαιολόγου) κατά συνέπεια άνετα.
5. Συμβατότητα μεταξύ των δραπάνων που χρησιμοποιούν οι σπηλαιολόγοι σε ένα σύλλογο ας πούμε ώστε να μπορούν να "μοιραζόνται" τις μπαταρίες.
6. Τσοκ SDS.
7. Τα προηγούμενης σχεδίασης δράπανα είχαν δυνατότητα μόνο περιστροφής και κρούσης/περιστροφής. Τα δράπανα (τρυπάνια) νεότερης σχεδίασης έχουν και την δυνατότητα μόνο κρούσης (καλέμισμα), άρα μεγάλο πλεονέκτημα σε μια μικρή διάνοιξη, καθάρισμα μιας διαδρομής κτλ.
Ιδιαίτερη σημασία έχει και το τρυπάνι που θα χρησιμοποιήσουμε. Όσο και καλό δράπανο αν έχουμε την δουλειά την κάνει ένα απλό κομμάτι μέταλλο και σε αυτό δεν πρέπει να είμαστε "τσιγγούνηδες": ένα καλό τρίφτερο ή τετράφτερο τρυπάνι μπορεί να έχει και δεκαπενταπλάσια τιμή σε σχέση με ένα "κοινό".
Πλεονεκτήματα: Ταχύτητα (μερικά δευτερόλεπτα για μία οπή), χωρίς κόπο.
Μειονεκτήματα: Βαριά, εξάρτηση από μπαταρίες (μικρή - σχετικά - αυτονομία), δεν τα πάνε καλά με το νερό.
Βενζινοκίνητα τρυπάνια
Από κει και πέρα:
Πλεονεκτήματα: Απεριόριστη αυτονομία (μόνος περιορισμός πόσο καύσιμο έχουμε διαθέσιμο) και μεγάλη δύναμη.
Μειονεκτήματα: Μεγάλο βάρος, δεν τα πάνε καλά με το νερό και το κυριότερο τα καυσαέρια που εκπέμπουν μπορεί να προκαλέσουν ασφυξία και θάνατο όταν χρησιμοποιούνται σε κλειστό σπήλαιο χωρίς ροή αέρα.
Παρόλο αυτό το σημαντικό μειονέκτημα, τα βενζινοκίνητα τρυπάνια είναι απαραίτητα σε μεγάλες διανοίξεις, λόγω της αυτονομίας τους.
Υλικά αγκύρωσης (αγκύρια)
Oι αγκυρώσεις μπορούν να γίνουν με μεταλλικά βύσματα (αγκύρια) ή διάφορα αναρριχητικά υλικά.
Αυτοδιάτρητα βύσματα (Σπιτ ή SPIT ή "ούπα")
Για την τοποθέτηση ενός σπιτ χρειαζόμαστε τουλάχιστον σφυρί και διατρητήρα. Η σειρά των ενεργειών μας είναι η εξής:
1. Ελέγχουμε την ποιότητα του βράχου: δια της αφής, οπτικώς και ακουστικώς. Ακουστικώς με χτυπήματα (μικρής προς μέτριας ισχύος) στο βράχο. Ο ήχος πρέπει να είναι "καμπανιστός" και όχι υπόκωφος.
2. Κατόπιν με συνδυασμένες κρουστικές και περιστροφικές κινήσεις που πραγματοποιεί ο σπηλαιολόγος, δημιουργεί στο βράχο μια τρύπα με διάμετρο 12 χιλιοστά και βάθος όσο το μήκος του σπίτ.
3. Κατά την διάνοιξη της τρύπας πρέπει να την να φυσάμε περιοδικά για να την καθαρίζουμε από την σκόνη. Σε διαφορετική περίπτωση, ο χώρος που υπάρχει για την τοποθέτηση του κώνου θα γεμίσει με πεπιεσμένη σκόνη που θα λειτουργήσει σαν κώνος με αποτέλεσμα το σπίτ να αρχίζει να εκτονώνεται.
4. Όταν ο βράχος διατρηθεί (μπει το σπιτ μέσα στο βράχο ολόκληρο + 3 mm) βάζουμε στην κορφή του σπιτ έναν ειδικό μεταλλικό κώνο, το ξαναβάζουμε στην τρύπα που ανοίξαμε και χτυπάμε τον διατρητήρα με το σφυρί. Έτσι, το κάτω μέρος του σπίτ ανοίγει παίρνοντας σιγά - σιγά το κωνικό σχήμα και έτσι σφηνώνει στο βράχο. Η διάνοιξη της τρύπας μπορεί να γίνει και με κρουστικό δράπανο (Rockpecker, δράπανο μπαταρίας ή βενζινοκίνητο) , αλλά προσοχή: το τελείωμα πρέπει να γίνει με την χρήση του διατρητήρα, διότι για να εκτονωθεί πλήρως το σπίτ, η τρύπα πρέπει να είναι κυλινδρικής μορφής και όχι κωνικής.
Το μεγάλο πλεονέκτημα των σπίτ είναι οτι δεν απαιτείται η χρήση τρυπανιού για την τοποθέτησή τους.
Μειονέκτημα είναι το κόστος τους καθώς και το οτι είναι χρονοβόρα η διάνοιξη της τρύπας με την χρήση διατρητήρα. Τα τελευταία χρόνια η λύση στο πρόβλημα του κόστους, έχει βρεθεί στα εκτονούμενα αγκύρια (γνωστά και ως βιομηχανικά) ενώ το πρόβλημα του χρόνου έχουν λύσει τα ηλεκτρικά τρυπάνια μπαταρίας.
Eκτονούμενα (βιομηχανικά) αγκύρια
Η σειρά των ενεργειών μας για την τοποθέτηση τους στο βράχο είναι η εξής:
1. Ελέγχουμε την ποιότητα του βράχου: δια της αφής, οπτικώς και ακουστικώς.
2. Κάνουμε την τρύπα με δράπανο ή το ROCKPECKER (με συνδυασμένες περιστροφικές και κρουστικές κινήσεις δηλαδή).
3. Στην τρύπα εισέρχεται το βύσμα με ελαφριά χτυπήματα με το σφυρί. To παξιμάδι παραμένει στο βύσμα και αφήνουμε τουλάχιστον 1 cm έξω από το βράχο. Προσοχή, δεν χτυπάμε το βύσμα!!!
4. Ύστερα με την χρήση κλειδιού (13άρι) αρχίζουμε και περιστρέφουμε το περικόχλιο (παξιμάδι) και το βύσμα σιγά σιγά εφελκύεται προς τα έξω με αποτέλεσμα να εκτονώνεται. Προσοχή: δεν εκτονώνουμε με την πλακέττα πάνω στο βύσμα. Αυτό συμβαίνει διότι αν το βύσμα αστοχήσει, δεν θα μπορούμε να βγάλουμε το βύσμα. Πρώτα εκτονώνουμε, κατόπιν ξεβιδώνουμε το παξιμάδι, ύστερα βάζουμε την πλακέτα και τέλος ξαναβάζουμε τις παξιμάδια.
Πρόβλημα δημιουργείται όταν το πέτρωμα είναι σχετικά σαθρό και κατά την περιστροφή για την εκτόνωση, ο δακτύλιος εκτόνωσης δεν συγκρατείται από το πέτρωμα με αποτέλεσμα το βύσμα να περιστρέφεται μέσα στην τρύπα. Πράγμα που δυσκολεύει και κάνει ως και αδύνατο το βίδωμα και ξεβίδωμα του περικοχλίου. Σε αυτήν την περίπτωση τα σπίτ υπερτερούν διότι η εκτόνωση τους γίνεται με κρούση αντί εφελκυσμού. Προσοχή χρειάζεται στην επιλογή μύτης για το τρυπάνι με την οποία θα ανοιχτεί η τρύπα για το βύσμα. Πρέπει να είναι καλής ποιότητας και ακριβείας διότι και η ελάχιστη διαφορά στην διάμετρο του, πιθανόν να μας δημιουργήσει πρόβλημα στην εκτόνωση του βύσματος.
Πλεονέκτημα των βιομηχανικών βυσμάτων είναι το μικρό κόστος τους καθώς και η ταχύτητα τοποθέτησής τους με την χρήση τρυπανιού. Η αντοχές τους είναι σε καλής ποιότητας βράχο και με σωστή τοποθέτηση είναι εφάμιλλες των αυτοδιάτρητων M8 (σπιτ).
Προσοχή:Σε εφελκυστικά φορτία τα σπίτ έχουν μεγαλύτερη αντοχή διότι έχουν μεγαλύτερη εκτονούμενη διάμετρο. Ενώ σε διατμητικά φορτία τα βύσματα υπερτερούν διότι έχουν μεγαλύτερο ενεργό μήκος. Τα σπίτ εκτονώνονται πιο επιφανειακά σε σχέση με τα βύσματα, οπότε σε βράχο κακής ποιότητας έχουν περισσότερες πιθανότητες να αστοχήσουν.
Ο κύριος λόγος αστοχίας των παραπάνω (σπιτ και βύσματα) είναι η κακή ποιότητα του βράχου και η λανθασμένη τοποθέτησή τους.
Αναρριχητικά υλικά
Στη σπηλαιολογία χρησιμοποιούνται κυρίως για εξερευνητικούς σκοπούς και από μικρές ομάδες που κατανοούν και αποδέχονται όχι μόνο τα πλεονεκτήματα αλλά κυρίως τα μειονεκτήματα τους.
Καρυδάκια
Αφού μπει το καρυδάκι, καλό είναι να το τραβήξουμε στην διεύθυνση της φόρτισης. Όσο περισσότερη επιφάνεια από το καρυδάκι έρχεται σε επαφή με τον βράχο, τόσο καλύτερα. Γι’ αυτό τα μεγάλα καρυδάκια είναι πιο γερά από τα μικρά, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι τα μικρά καρυδάκια δεν είναι αξιόπιστα.
Το πρόβλημα με τα καρυδάκια είναι πως όταν δεχτούν ένα μεγάλο φορτίο, τότε σφηνώνουν πάρα πολύ στον βράχο. Πράγμα που κάνει την αφαίρεσή τους από τον βράχο πολύ δύσκολη έως και αδύνατη.
Καρύδες (hexentrics)
Μοιάζουν με καρυδάκια αλλά είναι μεγαλύτερες και εξάγωνικού σχήματος. Μερικές εταιρίες κατασκευάζουν καρύδες με παράλληλες τις πλευρές τους αλλά πιο πρακτικές είναι αυτές που οι απέναντι πλευρές είναι διαφορετικού μήκους γιατί έχουν περισσότερες δυνατότητες τοποθέτησης. Αντί για συρματόσχοινο συνήθως έχουν περασμένο ένα κορδονέτο ή έναν ιμάντα, που δεν είναι περασμένος από το κέντρο βάρους της καρύδας, έτσι ώστε να δημιουργεί ροπή κατά την φόρτιση. Μπορούν να τοποθετηθούν σαν καρυδάκι σε μια σχισμή που στενεύει (a) αλλά και σε σχισμή με παράλληλα τοιχώματα (b). Σε αυτή την περίπτωση όταν η καρύδα παίρνει τάση, τείνει να περιστραφεί με αποτέλεσμα να σφηνώνει στον βράχο (b). Χρειάζεται όμως προσεκτική τοποθέτηση. Να μην υπάρχει κενό μεταξύ του βράχου και του μετάλλου σε σημείο, δηλαδή να είναι ελαφρά σφηνωμένη, ώστε το σχοινί να μην μπορεί να τραβήξει την καρύδα έξω. Ακόμα, σε μια οριζόντια σχισμή η λανιέρα πρέπει να είναι στο πάνω μέρος (b), έτσι ώστε να δημιουργείται ροπή. Στην σπηλαιολογία δεν είναι διαδεδομένη η χρήση τους λόγω του όγκου τους καθώς και της άχαρης μεταφοράς τους, ειδικά όταν κρέμονται από την ζώνη του σπηλαιολόγου. Ακόμη, όταν χρησιμοποιούνται σε παράλληλα τοιχώματα στο περιβάλλον του σπηλαίου (υγρασία, λάσπη) το πιο πιθανόν είναι να γλυστράει η καρύδα από την θέση της.
FRIENDS (Φρέντς)
Ο βασικός σχεδιασμός τους έχει τέσσερις λεπίδες, παράλληλες μεταξύ τους, οι οποίες περιστρέφονται κατά ένα άξονα και είναι συνδεδεμένες με έναν μηχανισμό οπλίσματος. Όταν οπλίζεται οι λεπίδες μαζεύονται, στενεύοντας του προφίλ του friend για τοποθέτηση σε μια σχισμή. Όταν ελευθερώνεται η όπλιση, οι λεπίδες ανοίγουν πιέζοντας τις πλευρές του βράχου. Σε μια πτώση το στέλεχος του Friend τραβιέται προς τα έξω από την σχισμή, αυξάνοντας έτσι το σφήνωμα, γιατί οι λεπίδες του τείνουν να έρθουν στην αρχική τους θέση και έτσι πιέζουν περισσότερο τον βράχο. Η κάθε λεπίδα κινείται ανεξάρτητα από τις υπόλοιπες, έτσι υπάρχει μέγιστη επαφή με τον βράχο. Υπάρχουν πολλά μεγέθη για τα friend, τα οποία καλύπτουν ένα αρκετά μεγάλο φάσμα σχισμών.
Στη σπηλαιολογία δεν χρησιμοποιούνται επειδή τα friend γλυστράνε σε βρεγμένο ή λασπωμένο βράχο (πράγμα που συναντούμε συνέχεια σε ένα σπήλαιο). Επίσης, το βάρος, ο όγκος και το κόστος τους κάνουν την χρήση τους για σπηλαιολογία απαγορευτική.
Εξολκέας
Συχνά τα καρύδια, τα καρυδάκια ή τα FRIENDS σφηνώνουν τόσο καλά που είναι αδύνατον να τα βγάλουμε από τον βράχο με μόνα διαθέσιμα εργαλεία αυτά με τα οποία τα βάλαμε στο βράχο: δηλαδή τα χέρια μας. Το κενό αυτό καλύπτεται από ένα εργαλείο το οποίο στα αναρριχητική αργκό αποκαλείται "εξολκέας" (removal tool αγγλιστί). Ο εξολκέας είναι ένα μεταλλικό έλασμα, κατασκευασμένο από σίδηρο ή αλουμίνιο. Η μία του άκρη είναι σχήματος "γάντζου". Ο γάντζος αυτός μας επιτρέπει να μετακινούμε τα καρύδια στον άξονα της σχισμής ώστε να τα χαλαρώσουμε, ή σε συνδυασμό με το σφυρί μας να "σπρώξουμε" το καρύδι προς τα μέσα, άρα να το ξεσφηνώσουμε. Εξολκείς ορισμένων εταιρειών (όπως αυτός στην φωτογραφία) έχουν διαμορφωμένη και την άλλη πλευρά ως "ανάποδο" γάντζο ώστε να μπορούμε να τραβήξουμε τα συρματάκια των FRIENDS ώστε να "μαζέψουν" οι λάμες και άρα να απεμπλακούν. Ολοι οι εξολκείς έχουν οπές στο στέλεχος τους ηια μικρότερο βάρος ενώ κάποιοι άλλοι (όχι αυτός στην φωτό) έχουν διαμορφωμένες τις οπές αυτές σε πολύγωνα κλειδια ώστε να μπορούμε να σφίγγουμε βίδες και παξιμάδια Μ6, Μ8 και Μ10. Τέλος ο γάντζος χρησιμεύει να πιάνουμε ιμάντες/κορδονέττα σε διαμπερή ή άλλες φυσικές δεσιές όταν δεν χωράει το χέρι μας ή τα δάκτυλα μας.
Καρφιά σχισμής (pitons)
Τα καρφιά χρησιμεύουν για την δημιουργία αγκυρώσεων στον βράχο. Τοποθετούνται με την χρήση σφυριού σε κατάλληλες σχισμές στο ανάγλυφο του βράχου. Πλεονέκτημα τους είναι ότι (γενικώς) μπορούν να αφαιρεθούν από τον βράχο, αν έχουν τοποθετηθεί κατάλληλα.
Ανάλογα με την σχισμή γίνεται και η επιλογή του κατάλληλου καρφιού που θα τοποθετηθεί. Υπάρχουν πολλά είδη καρφιών για σχεδόν όλες τις σχισμές ανεξαρτήτως της κατεύθυνσης που αυτή έχει (κάθετη, οριζόντια, υπό γωνία). Το "πώς" ένα καρφί τοποθετημένο σε μια οριζόντια σχισμή, το οποίο άρα φορτίζεται στον κάθετο άξονα, δεν μπορεί να "βγεί" από το βράχο, είναι προφανές. Παρόλα αυτά τα καρφιά λειτουργούν εξίσου καλά ακόμη και σε παντελώς κάθετες σχισμές. Αυτό γίνεται με τρόπο τοποθέτησης του "ματιού" του καρφιού το οποίο είναι υπό γωνία σε σχέση με τον κυρίως άξονα του καρφιού (φωτογραφία μπορείτε να δείτε εδώ). Μεταφέροντας τις τάσεις που ασκούνται κανονικά προς τα κάτω σε στρεπτικές δυνάμεις, άρα στα κάθετα τοιχώματα της σχισμής.
Η επιλογή του σωστού καρφιού για την κάθε σχισμή παίζει μεγάλο ρόλο, όπως και η σωστή τοποθέτηση του. Στην τοποθέτηση, ένα μικρό μέρος του καρφιού μπαίνει στη σχισμή με το χέρι και το υπόλοιπο χτυπώντας το με το σφυρί. Εάν το καρφί "πλέει" μέσα στη σχισμή ή μπαίνει με πολύ αντίσταση έχουμε επιλέξει μικρό μέγεθος καρφιού: το βγάζουμε και βάζουμε ένα μεγαλύτερο. Η αντίσταση που θα συναντάμε σε κάθε σφυριά θα πρέπει να είναι ολοένα και πιο ισχυρή, σημάδι πως η σχισμή "κλείνει" ή το πλάτος της παραμένει τουλάχιστον το ίδιο. Αν ξαφνικά συναντάμε μικρή αντίσταση, ή και καθόλου, αυτό σημαίνει πως το καρφί πρέπει να βγεί: ο βράχος έσπασε/ξεκόλλησε/συναντήσαμε "κενό". Ο "οξύς"καμπανιστός ήχος σε κάθε σφυριά είναι καλό σημάδι, σημαίνει πως ο βράχος είναι καλός, χωρίς κενά και ρηγματώσεις. Εάν ακούσουμε κάποιον ήχο σαν τρίξιμο, εγκαταλείπουμε την προσπάθεια, ο βράχος έχει σπάσει ασχέτως εάν εμείς δεν το παρατηρούμε και οπτικώς.
Μερικές φορές τα καρφιά δεν μπαίνουν τελείως στη σχισμή. Το πόσο πολύ πρέπει να χτυπηθεί το καρφί είναι βασικά θέμα εμπειρίας. Το παραπάνω κάρφωμα σπαταλάει ενέργεια, κάνει την εξαγωγή του καρφιού πολύ δύσκολη και καταστρέφει τον βράχο και το καρφί, αλλά το λιγότερο κάρφωμα δεν είναι ασφαλές γιατί σε μια μεγάλη τάση το καρφί μπορεί να μην κρατήσει.
Το πρόβλημα είναι ότι, αν πρέπει να κουβαλάμε ένα-δύο καρφιά από το κάθε είδος, θα καταλήξουμε σε ένα πολύ βαρύ και ογκώδες σύνολο. Στις μέρες μας, η χρήση των καρφιών γίνεται όλο και λιγότερο δημοφιλής λόγω της ανάπτυξης των άλλων μέσων ασφάλισης. Περισσότερες πληροφορίες για τα καρφιά μπορείτε να αντλήσετε από εδώ.
Πλακέτες
Πλακέτα δεν είναι τίποτε άλλο από ένα μεταλλικό έλασμα, κατάλληλα σχεδιασμένο και διαμορφωμένο ώστε σε συνδυασμό με ένα carabiner (ή και από μόνη της) να συνδέει σταθερά το σκοινί με το βράχο. Οι πλακέτες τοποθετούνται (βιδώνονται) πάνω στα σπίτ ή στα βιομηχανικά βύσματα. To μέταλλο τους είναι από ανοξείδωτο ατσάλι ή αλουμίνιο. Γενικά διαθέτουν ένα άνοιγμα σε κατάλληλη θέση για να περνάει ένας κρίκος, καθώς και μια τρύπα 8 χιλ όπου περνάει η βίδα που βιδώνει στο σπιτ ώστε να δημιουργήσουμε μια αλλαγή, μια παράκαμψη κλπ. Η βίδα ασφαλίζει πάνω στην πλακέτα με ένα o-ring. Οι βίδες που χρησιμοποιούμε πρέπει να έχουν μήκος 1,6 εκατοστά (και διαμέτρυ Μ8). Μερικές πλακέτες χρειάζονται βίδα μήκους 1,8 ή και 2 εκατοστών. Προσοχή: δεν πρέπει να μπερδευουμε τις βίδες!!! Το σημαντικό που πρέπει να προσέχουμε όταν πάμε να αγοράσουμε βίδες είναι η ποιότητα του μετάλλου της βίδας. Δηλαδή, στην πράξη, πάνω στην βίδα πρέπει να προσέξουμε να αναγράφεται το 8.8 (παλιότερα) και τώρα πλέον το Α2 70 ή και Α2 80.
Σε περίπτωση τα βύσματα στο βράχο δεν είναι θηλυκά σπιτ αλλά αρσενικά βιομηχανικά βγάζουμε το o-ring και μετά τοποθετούμε κανονικά τις πλακέτες σε αυτά.
Η δύναμη που ασκείται όταν βιδώνουμε βίδες ή βύσματα είναι 15 N.m. Επειδή όμως μάλλον απίθανο να έχουμε διαθέσιμο δυναμόμετρο, υπάρχει ένας πρακτικός/εμπειρικός κανόνας: σφίγγουμε ελεύθερα (χωρίς να βάζουμε δύναμη). Μόλις "ζορίσει" κάνουμε άλλο 1/4 της στροφής και τέρμα: η πλακέτα πρέπει να κινείται σχετικά "ελεύθερα". Σε περίπτωση που οι πλακέτες κινούνται δεξιά αριστερά (πχ σε τραβέρσα προσέγγισης) οι βίδες/παξιμάδια μπορεί να ξεβιδωθούν. Για τον λόγο αυτό σε βιομηχανικά αρσενικά βάζουμε δύο παξιμάδια ("κόντρα" παξιμάδια)
Υπάρχουν πολλών ειδών πλακέτες, ανάλογα με τις ανάγκες (οροφής, τοίχου, γωνιακές, κλπ). Κατά κανόνα το πλέον κατάλληλο καραμπίνερ για χρήση με όλες τις πλακέτες είναι το ασφαλείας ασύμμετρο "D". Αυτό είναι φυσικά ένας γενικά κανόνας και σε κάθε περίπτωση (χ καραμπίνερ - ψ πλακέτα) θα πρέπει να εξετάζουμε τα εξής: 1. Το σκοινί πρέπει να απόμακρύνεται από το βράχο. 2. Το σκοινί πρέπει απομακρύνεται από την πύλη. 3. Το καραμπίνερ δεν πρέπει να δέχεται τάσεις υπό μη κανονικές γωνίες. 4. Η πλακέτα δεν πρέπει να δέχεται τάσεις υπό μη κανονικές γωνίες. 5. Σε περιπτώσεις απότομης φόρτισης (πτώση του σπηλαιολόγου πχ) ο συνδυασμός πλακέτα/καραμπίνερ πρέπει να συνεχίσει να λειτουργεί απότελεσματικά.
Υπάρχουν τρία είδη πλακεττών που μπορούν να χρησιμοποιηθούν χωρίς καραμπίνες. Οι Clown της εταιρείας Petzl, οι πλακέττες οροφής της Raumer και οι AS της εταιρείας expe.
Γενικά η κάθε πλακέτα είναι σχεδιασμένη ώστε να χρησιμοποιείται σε συγκεκριμένες περιπτώσεις και δεν πρέπει να χρησιμοποιούμε μια πλακέτα σε περίπτωσεις που δεν αρμόζει, καθώς είναι πολύ πιθανή η περίπτωση αστοχίας της πλακέτας ή ακόμη και της αγκύρωσης.
Σημειωτέων πως οι πλακέτες από αλουμίνιο είναι – φυσικά – ελαφρύτερες και οι αντοχές τους είναι 18 ΚΝ. Οι ατσάλινες είναι βαρύτερες και οι αντοχές τους φτάνουν ακόμη και τα 27 ΚΝ. Άχρηστα όμως περιθώρια ασφαλείας αφού η αντοχή του ούπα είναι ΙΔΑΝΙΚΑ μόλις 18 ΚΝ και της βίδας ακόμη λιγότερα! Ταυτόχρονα μπορεί να χρησιμοποιούνται και ατσάλινα ή αλουμινένια καραμπίνερ βιομηχανικού τύπου ( MAILON ).
Αναλυτικά:
1. Πλακέτες τοίχου, ίσιες ή coudee. Ίσως οι περισσότερο χρησιμοποιούμενες πλακέτες στην σπηλαιολογία. Με ένα μόνο καραμπίνερ απομακρύνουν το σκοινί και το κόμπο από το βράχο. Δεν είναι κατάλληλες για χρήση σε οροφές.
2. Γωνιακές πλακέτες (vrille). Λόγω του σχήματος τους δεν απομακρύνουν το σκοινί και το κόμπο από το βράχο. Οπότε ιδανικά χρησιμοποιείται μόνο όταν υπάρχει κενό κάτω από το βύσμα. Εάν αυτό δεν υπάρχει βάζουμε δύο καραμπίνερ οπότε το σκοινί απομακρύνεται. Δεν είναι κατάλληλες για χρήση σε οροφές..
3. Πλακέτες οροφής. Κατασκευασμένες από ατσάλι (την στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές - Οκτώβριος του 2008 - δεν υπάρχει καμιά πλακέτα οροφής κατασκευασμένη από άλλο μέταλλο). Ο σχεδιασμός τους επιτρέπει να δέχονται φορτίσεις από άπειρους άξονες αρκεί αυτοί να ξεκινούν από την βίδα, να περνούν από το ατσάλι πάνω στο οποίο μπαίνει το καραμπίνερ και να συνεχίζουν στο σκοινί. Εάν αυτό δεν ισχύει (δηλαδή ο άξονας βίδα-πλακέτα-καραμπίνερ) δεν ταυτίζεται με το σκοινί, η πλακέτα θα μοχλίσει και αυτό είναι εξαιρετικά επικίνδυνο.
4. Πλακέττες clown της εταιρείας petzl. Πλεονέκτημα τους είναι ότι έχουν πολύ μικρό βάρος και δεν χρειάζονται ποτέ carabiner. Μειονεκτήματα της είναι: α. ότι δεν βγαίνει η βίδα, άρα δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν με αρσενικά βιομηχανικά βύσματα β. δεν ρυθμίζεται εύκολα το μήκος της θηλιάς, αφού το σκοινί "πνίγεται" ανάμεσα στο βράχο και την πλακέτα, άρα για να τη ρυθμίσουμε το σκοινί πρέπει πρώτα να ξεβιδώσουμε τη πλακέτα (και φυσικά να τη ξαναβιδώσουμε μετά) γ. δεν μπορεί να προσαρμοστεί ιμάντας ή κορδονέτο ώστε να γίνει μια "προέκταση" για να αποφύγουμε να τρίβεται το σκοινί στο βράχο.
5. Πλακέττες οροφής της raumer. Ισχύουν ότι αναφέρεται και πιο πάνω με την μόνη διαφορά ότι η χρήση καραμπίνερ είναι προαιρετική. Στην περίπτωση αυτή ο καλύτερος κόμπος ένωσης είναι μια παραλλαγή της καντηλίτσας ή ο κόμπος του οκτώ εάν έχουμε βάλει το σκοινί στο σάκο μας με τον ορθός τρόπος τοποθέτησης πλεκεττών οροφής raumer στο σάκο.
6. Πλακέτες AS. To μέλλον... Εάν και η ιδέα είναι πολύ παλιά και φτιάχτηκαν χιλιάδες πλακέτες "τύπου" ΑS σε γκαράζ, μηχανουργεία κτλ η AS της expe κυριολεκτικά απογειώνει την ιδέα. Πλεονεκτήματα: α. Πανάλαφρη. β. Καραμπίνερ προαιρετικό. γ. Λειτουργεί άψογα σε ΟΛΟΥΣ τους άξονες δ. Δουλεύει το ίδιο καλά σε σπιτ/βιομηχανικά ε. Ακόμη κι αν μετά την πλακέτα ακολουθεί σημείο τριβών, δεν ακουμπά το σκοινί μας σε αυτό, αλλά το κορδονέττο της πλακέτας, το οποίο αντικαθίσταται. Μειονεκτήματα: απαιτείται εκπαίδευση για την εκμετάλλευση όλων των δυνατοτήτων της.
Κρίκοι (καραμπίνερ)
Πάνω στα carabiner αναγράφεται πόσο φορτίο σε kΝ (στη σπηλαιολογική πρακτική υπολογίζουμε πως ένα 1 kN ισούται με 100 κιλά, κάτι που δεν είναι 100% ακριβές) μπορούν να αντέξουν σε κάθε άξονα. Αυτό το όριο το δίνει η κατασκευάστρια εταιρία και είναι το όριο θραύσης του κρίκου. Οι κρίκοι είναι σχεδιασμένοι να παίρνουν την τάση στον κάθετο άξονα (κατά μήκος της πύλης), γι’ αυτό η αντοχή τους είναι περίπου 3 φορές περισσότερη απ’ ότι στον οριζόντιο άξονα (κάθετα στην πύλη του καραμπίνερ). Το σημαντικό στους κρίκους είναι να έχουν τις πιστοποιήσεις CE και UIAA. Για να εγκριθεί από την UIAA ένα καραμπίνερ πρέπει να αντέχει τουλάχιστον 18 kN στον κάθετο άξονα, 7 kN στον οριζόντιο και 5 KN με ανοικτή πύλη, ενώ ακολουθούν τον κανονισμό ΕΝ 12275 της ΕΕ και τον standard-121 της UIAA.
Οι οβάλ κρίκοι, χάρη στο συμμετρικό τους σχήμα, "φέρνουν" την φόρτιση στο κέντρο τους πράγμα που είναι πλεονέκτημα για την χρήση τροχαλιών και σε πολύσπαστα. Οι κρίκοι σε σχήμα D είναι καλοί για γενική χρήση και είναι πιο ισχυροί από τους οβάλ γιατί το φορτίο μεταφέρεται πιο κοντά στον κάθετο άξονα και μακριά από την πύλη (το τυπικό σημείο αστοχίας των καραμπίνερ). Οι ασύμμετροι κρίκοι σε σχήμα D είναι σαν τους κλασικούς D κρίκους αλλά έχουν μεγαλύτερο άνοιγμα πύλης. Οι κρίκοι με κυρτή πύλη έχουν μεγάλο άνοιγμα πύλης και το σχοινί περνάει ευκολότερα χάρη στην κύρτωση της πύλης.
Οι κρίκοι με βιδωτή πύλη ή αλλιώς ασφαλείας, προστατεύουν από ανεπιθύμητο άνοιγμα της πύλης και προσφέρουν μεγαλύτερη ασφάλεια. Μερικοί κρίκοι ασφαλείας (οι λεγόμενοι αυτόματοι - autolock) διαθέτουν ένα ελατήριο και όταν κλείνει η πύλη αυτοί "κλειδώνουν" - "ασφαλίζουν" αυτόματα και δεν χρειάζεται να "κλειδώνουν" χειροκίνητα. Πρέπει όμως πάντα να ελέγχονται αν "ασφάλισαν" σωστά, ανεξάρτητα από τον τρόπο που "κλειδώνουν". Οι κρίκοι ασφαλείας σε σχήμα αχλαδιού (HMS) είναι μεγαλύτεροι στην πλευρά που ανοίγει η πύλη και αυτό τους κάνει ιδανικούς για ασφάλιση με μισή ψαλιδιά και για να περνάνε άλλοι κρίκοι σε αυτόν.
Οι κρίκοι χωρίς "δόντι" στην πύλη τους είναι πιο εύχρηστοι διότι δεν "πιάνονται" διάφορα άλλα αντικείμενα (σχοινί, ιμάντες, ρούχα) πάνω τους κατά το άνοιγμα ή κλείσιμο τους. Συνίστατε να χρησιμοποιούνται κυρίως στην μακριά και κοντή λανιέρα.
Οι πύλες των κρίκων πρέπει να ελέγχονται περιοδικά και να λιπαίνονται (με ελαφρύ λάδι, συνήθως λάδι σιλικόνης - βολεύει σε μορφή spray) έτσι ώστε να ανοίγουν εύκολα. Επίσης αν ένας κρίκος πέσει σε βράχια ή στο έδαφος από μεγάλο ύψος είναι πολύ πιθανόν να έχει ραγίσει και πρέπει να αποσύρεται από χρήση. Αν υπάρχουν αμφιβολίες για την αξιοπιστία ενός κρίκου, αλλά και οποιουδήποτε άλλου υλικού, πρέπει να απομακρύνεται από τον εξοπλισμό. Αυτό σημαίνει ότι ελέγχουμε τούς κρίκους μετά από κάθε χρήση. Τα σημεία που χρήζουν έλεγχο είναι: α. πάνω στον άξονα του δακτυλίου αλλά και στην περιοχή γύρω από αυτόν. Λόγω της διαφορετικής διαστολής του ατσάλινου ελάσματος (πύρου) και του αλουμινένιου στελέχους, συχνά παρατηρούνται ραγίσματα ακριβώς σε αυτό το σημείο. Το καλό είναι ότι επειδή είναι εξωτερικά, εντοπίζονται εύκολα οπτικά. β. το σημείο του κρίκου που "ενώνεται" με την ατσάλινη πλακέτα. Λόγω της ηλεκτρόλυσης μεταξύ του αλουμινίου με το ατσάλι, αλλοιώνονται τα εσωτερικά του μόρια με αποτέλεσμα την μη ασφαλή του χρήση. Αυτό το καταλαβαίνουμε όταν ο κρίκος εμφανίσει στην επιφάνεια σημάδια "ξεφλουδίσματος" κάτι σαν "λέπρα". Γενικότερα πρέπει να ξέρουμε ότι ο άργιλος, η λάσπη και η υγρασία επηρεάζουν δυσμενώς τους κρίκους. Ευτυχώς, η διαδικασία της οξείδωσης εντοπίζεται πολύ εύκολα. Στα καραμπίνερ αλουμινίου, τα οποία κατά τα λοιπά, κερδίζουν τις εντυπώσεις, υπάρχει ένα μειονέκτημα όταν αυτά βρίσκονται για καιρό σε κατάσταση υγρασίας π.χ. σε μόνιμο ή μεγάλης διάρκειας αρμάτωμα. Είναι ευαίσθητα στην οξείδωση και τη διάβρωση από την λάσπη και τον άργιλο. Αντιλαμβανόμεθα την αλλοίωση αυτή εάν παρατηρήσουμε μια λευκή κάλυψη πάνω στο αλουμίνιο. Πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί με αυτό και ιδιαίτερα πρέπει να προσέχουμε το σημείο ένωσης της πλακέτας με το κρίκο.
Η λάσπη και μάλιστα αυτή που έχει "συσσωρευτεί" στην πύλη του κρίκου μπορεί να λειτουργήσει ανασταλτικά, όσον αφορά την αντοχή του κρίκου, ειδικά στους απλούς και ακόμη περισσότερο στους απλούς με συρμάτινη πύλη. Σαν συμπέρασμα μετά από όλα αυτά καταλήγουμε σε αυτό που είπαμε στην αρχή. Οι κρίκοι πρέπει να πλένονται μετά από κάθε χρήση και να ελέγχονται για γρατζουνιές και ρήγματα. Οποιαδήποτε υποψία για την "εμφάνισή" του ή την ηλικία του, μας οδηγεί στην απόσυρση του χωρίς δισταγμό. Πολλές φορές τα, υπό απόσυρση καραμπίνερ, τα χρησιμοποιούμε για να κρεμάμε υλικά ή στους σάκκους και ένα σωρό άλλες δευτερεύουσες εργασίες. Καλό είναι να μην τα έχουμε καν μαζί μας, γιατί εμείς μπορεί να το ξέρουμε και μην τα χρησιμοποιήσουμε, όμως κάποιοι άλλοι σπηλαιολόγοι σίγουρα όχι.
Τσαντάκι αρματώματος
Ένα ακόμα τυπικό κομμάτι των υλικών που χρησιμοποιούμε στο αρμάτωμα είναι το "τσαντάκι αρματώματος". Εάν και μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε οποιοδήποτε σάκο μικρού μεγέθους οι πλέον κατάλληλοι κυκλοφορούν από τις εταιρείες Petzl και Alpl Design. Οποιοδήποτε σάκκο κι αν επιλέξουμε μέσα στο τσαντάκι αρματώματος πρέπει να τοποθέτουμε: Διατρητήρας, σφυρί, κλειδί δεκατριάρι, σπίτ.
Ακόμη μέσα στο τσαντάκι πρέπει να υπάρχουν: πολυεργαλείο, ανταλλακτικοί κώνοι για τα σπιτ, παξιμάδια, βίδες και ροδέλες Μ8, λάμα από σιδεροπρίονο, σωληνάκι για καθάρισμα οπών πριν την τοποθέτηση σπιτ, κολαούζο για βίδες Μ8, και γαντζάκι από σκληρό εύκαμπτο σύρμα για διαμπερή.
Συχνά στο τσαντάκι αρματώματος τοποθετούμε και ρεσώ/αναπτήρα και εφεδρικές μπαταρίες, υλικά δηλαδή που σπανίως (ίσως και ποτέ) θα χρησιμοποιήσουμε, αλλά αν χρειαστεί να τα χρησιμοποιήσουμε θάναι για να μας σώσουν τη ζωή.
