Difference between revisions of "General"

Το παρόν κεφάλαιο (General) ΔΕΝ έχει ακόμη ολοκληρωθεί και πολύ πιθανόν να περιέχει πληροφορίες και οδηγίες ΠΟΥ ΝΑ ΜΗΝ ΕΙΝΑΙ ΑΚΡΙΒΕΙΣ!.

Εξώφυλλο, οπισθόφυλλο και λοιπά - Πρόλογος - Εισαγωγή - Ατομικός σπηλαιολογικός εξοπλισμός - Ένδυση - υπόδηση - φωτισμός κλπ - Υλικά ανάβασης - κατάβασης - Σκοινί - Γενικής φύσεως - Υλικά Αρματώματος - Kόμποι - ...κι άλλοι κόμποι (πιο εξειδικευμένοι) - Τεχνικές Μονού Σκοινιού - Γενικά - Τεχνικές Μονού Σκοινιού - Κατάβαση - Τεχνικές Μονού Σκοινιού - Ανάβαση - Τεχνικές αυτοδιάσωσης για μικρές ομάδες - Κίνδυνοι κατά την κατάβαση / ανάβαση με Τεχνικές Μονού Σκοινιού - Αρμάτωμα - Βασικές αρχές - Αρμάτωμα - Για προχωρημένους - Ελαφρύ αρμάτωμα (light rigging) Η αναρρίχηση στην σπηλαιολογία - Ελεύθερη αναρρίχηση - Τεχνητή αναρρίχηση - Εξορμήσεις του Σαββατοκύριακου - Μεγάλες αποστολές - Ατυχήματα στην σπηλαιολογία - Πρώτες Βοήθειες - Θερμό σημείο - Σπηλαιοδιάσωση - Χαρτογράφηση - Γεωλογία και Σπηλαιογέννεση - Βιοσπηλαιολογία - Καταστροφές - προστασία των σπηλαίων - Πού μπορώ να κάνω σεμινάρια; - Μερικά σπήλαια για πρακτική - Συκιά - Μονή Αστερίου - Του Προφήτη Ηλία - Σαλίγκαρος - Γερμανικό - Παρεξήγηση - Πύργος Υμητού - Βιβλιογραφία - Τα σπήλαια σε όλες τις γλώσσες - Διεθνές Λεξικό Σπηλαιολογικής Ορολογίας - Nομικό πλαίσιο

Σακίδια: Τριών τύπων

Ορειβατικό

Τα ορειβατικά σακίδια είναι υψηλή ποιότητος, με ανατομική κατασκευή, ικανά να αντεπεξέλθουν σε μεταφορά μεγάλων φορτίων και επί μεγάλο χρονικό διάστημα. Αλλά: μην τα χρησιμοποιήσετε ποτέ σε σπήλαιο εκτός και εάν τα βαρεθήκατε. Ακόμη και τότε, όμως, θα δείτε ότι στο σπήλαιο δεν θα σας βολέψει αφού παρουσιάζει ορισμένα μειονεκτήματα τα οποία, τουλάχιστον, θα σας καθυστερήσουν. Για παράδειγμα είναι άκαμπτο, κι αυτό ουσιαστικά σημαίνει ότι στα στενώματα δεν θα μπορεί να ακολουθήσει τη "ροή" του σπηλαίου, με μοναδικό αποτέλεσμα την ταλαιπωρία σας. Επίσης, στο πρώτο σύρσιμο στα τοιχώματα θα τρυπήσει, οι ιμάντες που ρυθμίζουν την ανατομική του θέση στο σώμα θα μπλέκουν σε μυτίκια, σταλαγμιτικά κτλ. Με δύο λόγια: Τα ορειβατικά σακίδια είναι παντελώς ακατάλληλα για σπηλαιολογική χρήση. Είναι ιδανικά για να φτάσει ο εξοπλισμός μέχρι το σπήλαιο αλλά ως εκεί. Είναι κακή επιλογή για το εσωτερικό του σπηλαίου. Εκεί, το καλύτερο που έχετε να κάνετε, είναι να εμπιστευτείτε τους σπηλαιολογικούς σάκους.

Σπηλαιολογικοί σάκκοι

Διατίθενται σε φωτεινά σωστικά χρώματα (ακόμη και ασημί!), είναι αδιάβροχοι, ανθεκτικοί, σε διάφορα μεγέθη, με ειδικές χρήσεις (π.χ. για τα υλικά αρματώματος) συμπιεζόμενοι, βολικοί στα στενώματα. Δηλαδή ό,τι καλύτερο. Δυστυχώς πανάκριβοι - αν κι υπάρχουν ...ευκαιρίες.

Τα χαρακτηριστικά ενός σπηλαιολογικού σάκου είναι:

• το υλικό κατασκευής τους είναι PVC, κίτρινο (συνήθως), κόκκινο ή μπλε (σπάνια)
• το σχήμα τους ως "κάτοψη" είναι οβάλ ή κυκλικό. Το οβάλ (που συναντάται περισσότερο στους μεγάλου όγκου σάκους) έχει το πλεονέκτημα της "ανατομικής" μεταφοράς, αφού κάθεται καλύτερα στο σώμα. Ωστόσο μειονεκτεί στα στενώματα, στους μαιάνδρους σε σχέση με το "βαρελάκι". Το "βαρελάκι" από την άλλη, μειονεκτεί απέναντι στο "οβάλ" αφού δεν μπορεί να ξεπεράσει έναν ορισμένο όγκο υλικών.
• έχουν δύο ρυθμιζόμενους ή σταθερούς ιμάντες μεταφοράς (ώμου) χωρίς μαξιλαράκια, εντατήρες κτλ.
• υπάρχει ένα τουλάχιστον "χερούλι" μεταφοράς από ιμάντα στο επάνω μέρος, αλλά συνήθως και στο πλάι.
• σύστημα κλεισίματος που να μπορούμε να χειριστούμε εύκολα ακόμη και με γάντια (συνήθως είναι ένα απλό σκοινάκι 8 χιλ).
• ιμάντα ή σκοινί που μας επιτρέπει να τον κρεμάμε πάνω μας σε πηγάδια, κάθετα στενώματα, ενώ μπορούμε να τον τραβάμε σε οριζόντια στενούς διαδρόμους κτλ.
• ένα απλό "καπάκι" από πλαστικό ύφασμα που εμποδίζει τα υλικά να γλιστρήσουν έξω από το σάκο μας.
• ιδιαίτερα προσεγμένες ραφές, ενισχυμένες ακόμη και με ύφασμα.

Γενικά όσο λιγότερα περισσεύουν από το σπηλαιολογικό σάκο, τόσο το καλύτερο αφού τόσο λιγότερες θα είναι οι πιθανότητες να μπλέξουν τα "περισσευούμενα".

Ο σπηλαιολογικός σάκος έχει και άλλες ιδιότητες, πέρα από τον προφανή, δηλαδή μπορούμε:

• να μεταφέρουμε νερό, σε περίπτωση που θέλουμε να αδειάσουμε ένα πλημμυρισμένο σιφόνι κτλ
• τον χρησιμοποιούμε για νάρθηκα σε περίπτωση τραυματισμού
• κατασκευάζουμε φορείο
• ασφαλίζουμε τις λιθοπτώσεις μιας σάρας (σε περίπτωση που ακολουθεί πηγάδι) γεμίζοντας τον με χώμα και πέτρες, δημιουργώντας "φράγματα"
• λειτουργεί ως "προφυλακτικό" του σκοινιού μας στην αρχή ενός πηγαδιού
• και γενικά ό,τι άλλο μπορεί να συλλάβει η φαντασία μας!

Γενικά ο σπηλαιολογικός σάκος είναι αρκετά "στεγανός", δηλαδή αν τον γεμίσουμε με νερό, αυτό δε βρίσκει τρόπο να διαφύγει και ουσιαστικά έχουμε μια "σακούλα" γεμάτη με νερό. Αυτή η "στεγανότητα" προστατεύει τα υλικά μας από (καταρράκτες κτλ). Αν, όμως, το νερό περάσει μέσα στο σάκο μας (π.χ. σε ένα υπόγειο ποτάμι), δεν βγαίνει! Για το λόγο αυτό έχουν κατασκευαστεί και σπηλαιολογικοί σάκοι με τρύπες στο πάτο (τύπου Canyoning) και τα τοιχώματα από τις οποίες το νερό μπαίνει, αλλά το ίδιο εύκολα βγαίνει κιόλας. Για τον συγκεκριμένο σάκο, φυσικά, δεν χρειάζεται να αναφέρουμε ότι δεν έχει καθόλου στεγανότητα. Διαλέγουμε και παίρνουμε.

Άλλοι σάκοι

Ένα παράδειγμα από σάκους που χρησιμοποιούνται από κάποιους συλλόγους είναι και οι στρατιωτικοί σάκοι. Είναι καλοί για την μεταφορά μεγάλου όγκου υλικών αρκεί το σπήλαιο να μην βρίσκεται μακριά από τον δρόμο. Επίσης είναι ιδανικοί για να μεταφέρουμε μεγάλο όγκο εξοπλισμού (ομαδικά υλικά) από την αποθήκη μας μέχρι το πεδίο, εκεί όπου θα μοιραστεί στους σπηλαιολόγους. Σε αυτές τις περιπτώσεις (και σε άλλες ανάλογες) ο στρατιωτικός σάκος (λουκάνικο) είναι μια φτηνή, κλασσική και ALL TIME CLASSIC επιλογή.

Δεν είναι όμως καθόλου καλή λύση να τους χρησιμοποιήσουμε μέσα στο σπήλαιο διότι είναι υπερβολικά ογκώδεις άρα δύσχρηστοι και επίσης καθόλου στεγανοί. Επίσης υπάρχουν μεγάλου μεγέθους σάκκοι από PVC (οι οποίοι επίσης δεν κάνουν για το σπήλαιο) με παρόμοια χαρακτηριστικά, όμως είναι αρκετά ακριβότεροι δύσχρηστοι εντός σπηλαίου όμως τουάχιστον είναι αδιάβροχοι.

Προφυλακτικά

Πρόκειται για λωρίδες από PVC που τυλίγονται γύρω από το σκοινί και ασφαλίζουν με VELCRO. Προστατεύουν το σκοινί από τις τριβές. Θεωρητικά θα μπορούσαμε να κατέβουμε ένα βάραθρο με πολλές τριβές χωρίς να κάνουμε καμία αλλαγή ή παράκαμψη χρησιμοποιώντας μονάχα "προφυλακτικά". Χρήσιμα σε μικρά βάραθρα, όταν η σπηλαιολογική ομάδα είναι μικρή και δεν θα υπάρξουν πολλές επαναλήψεις κι αυτό γιατί προκαλούν μια καθυστέρηση στην κατάβαση ενώ ποτέ δεν είμαστε σίγουροι ότι το κάθε μέλος της ομάδας θα το επανατοποθετήσει σωστά.

Αλυσίδες και συρματόσκοινα

Τα υλικά αυτά απλά δεν έχουν θέση στην σημερινή σπηλαιολογία. άλλον κατάλοιπα άλλων εποχών και "σχολών", όπου ο αυτοσχεδιασμός ήταν ο κανόνας. Βαριά και δύσχρηστα υλικά, χρήσιμα μόνο σε σπήλαια που δεν χρειάζεται να μεταφέρουμε τα υλικά σε μακρινές αποστάσεις, είναι δηλαδή δίπλα στο δρόμο. Τα αναφέρουμε γιατί εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται από μικρή μερίδα σπηλαιολόγων. Ουσιαστικά η χρήση τους είναι ίδια με αυτήν του ιμάντα. Παρέχουν προστασία στο σκοινί από τριβές, διευκολύνουν στις αγκυρώσεις.

Άλλη περίπτωση που μπορεί να βρούμε τέτοιου είδους υλικά είναι σε μόνιμα αρματωμένα σπήλαια. Τέτοια όμως δεν έχουμε προς το παρόν στην Ελλάδα.

Ανεμόσκαλα

Μία σκάλα από σιδερένια σκαλάκια και συρματόσκοινο, σε κομμάτια των πέντε ή δέκα μέτρων. Είναι μάλλον "βαρύ" και δύσχρηστο υλικό. Με δεδομένο ότι όταν χρησιμοποιούμε την σκαλίτσα πρέπει ταυτόχρονα να μας ασφαλίζουν στην κατάβαση κατά την κάθοδο ή να αυτοασφαλιζόμαστε με το φρένο χειρός κατά την ανάβαση, τοποθετώντας την μακριά μας λανιέρα στην πάνω τρύπα "αγκαλιάζοντας" και το σκοινί, ενώ όλο το "σύστημα" μπαίνει πάνω από το σώμα μας. Ποιος όμως ο ουσιαστικός λόγος να την χρησιμοποιούμε έστω και για μικρά βάραθρα; Η σημαντικότερες εφαρμογές της αφορούν είτε μόνιμα αρματωμένα σπήλαια με μικρές καταβάσεις (κυρίως στο εξωτερικό) ή για κατάβαση ομάδων π.χ. παιδιών, σε σπήλαια με μικρές καταβάσεις. Το πλεονέκτημα είναι ότι μια ομάδα 8-10 παιδιών μπορεί με 2 συνοδούς να κατέβει πολύ γρήγορα και εύκολα χωρίς ιδιαίτερη εκπαίδευση και χωρίς ανάγκη για πολλά υλικά. Έχει επίσης χρήσεις και στην σπηλαιοκατάδυση π.χ. για να διευκολύνει τον δύτη να κατέβει με πλήρη εξοπλισμό σε ένα σιφόνι ή να βγει από αυτό.

Ο τρόπος κατάβασης - ανάβασης (πέρα από την ασφάλεια) είναι ο εξής: κατεβαίνουμε - ανεβαίνουμε με το "τακούνι" περνώντας το "πίσω" από την ανεμόσκαλα, ενώ και τα χέρια μας "πιάνουν" από πίσω. Αυτό συμβαίνει γιατί διαφορετικά η ανεμόσκαλα θα "λύγιζε" κάνοντας αδύνατη την κατάβαση - ανάβαση. Εννοείται ότι ασφαλιζόμαστε (με σκοινί) όπως αναφέραμε πιο πάνω.

Τροχαλίες

Οι τροχαλίες είναι συστήματα από ράουλα στα οποία περνιέται το σχοινί και ελαχιστοποιούνται οι τριβές κατά την κίνησή του. Έτσι μπορούμε εύκολα να τραβήξουμε ένα φορτίο υπό γωνία ή να σηκώσουμε πολλαπλάσιο βάρος δημιουργώντας ένα αυτοσχέδιο πολύσπαστο (κάτι σαν "βαρούλκο"). Υπάρχουν τροχαλίες με μεταλλικά και πλαστικά ράουλα ενώ οι πρώτες διακρίνονται σε αυτές που έχουν ρουλεμάν και στις υπόλοιπες. Τα μεταλλικά ράουλα χρησιμοποιούνται σε περιπτώσεις όπου θα υπάρχει γρήγορη ροή του σχοινιού μέσα από την τροχαλία και υπάρχει ο κίνδυνος αυξημένης θερμότητας. Σε αυτή την περίπτωση ένα πλαστικό ράουλο πιθανώς να έλιωνε.

Μια συνιθισμένη τροχαλία με μεταλλικό ράουλο (χωρίς ρουλεμάν, με πίρο) μπορεί να κρατήσει βάρος περί τα 22 ΚΝ σε αντίθεση με τη τροχαλία με πλαστικό, η οποία μπορεί να κρατήσει μόνο 12ΚΝ. Οι τοχαλίες αυτές χρησιμοποιούνται κυρίως στην κατασκευή πολύσπαστων που μας διευκολύνουν στην ανέλκυση βαρέων φορτίων ή στην διάσωση.

Η αντοχή της κάθε τροχαλίας αναγράφεται πάνω της. Οι τροχαλίες τύπου FIXE και οι πλαστικές έχουν αντοχή 1800 και 1500 κιλά αντίστοιχα, ενώ οι τροχαλίες τύπου RESCUE έχουν αντοχή 3200 κιλά (32 kn).

Οι τροχαλίες τύπου RESCUE είναι μεγαλύτερες, για καλύτερη κατανομή του βάρους πάνω στο ράουλο, πράγμα που σημαίνει μικρότερη καταπόνηση στο σχοινί. Ακόμη δουλεύουν με ρουλεμάν αντί άξονα (πίρο), για ακόμη μικρότερη τριβή στην περιστροφή του ράουλου. Χρησιμοποιούνται κυρίως σε αντίβαρα.

Οι τροχαλίες με διπλά ράουλα (τύπου TANDEM) χρησιμοποιούνται σε περιπτώσεις κατασκευής συστημάτων τροχαλιών για την ανύψωση μεγάλου βάρους, καθώς αυξάνουν σημαντικά την ελκτική δύναμη που μπορεί να ασκηθεί. Επίσης έχουν εξαιρετική σταθερότητα και μπορούν να λειτουργήσουν σε τυρολέζικη τραβέρσα.

Υπάρχουν και τροχαλίες με ενσωματωμένο φρένο (τύπου PRO TRACTION και MINI TRACTION). Όταν το σχοινί είναι περασμένο στο ράουλο, ένας μηχανισμός παρόμοιος με αυτόν που υπάρχει στα άλλα φρένα (BASIC, CROLL, ASCENTION), πιάνει πάνω στο σχοινί και έτσι επιτρέπει την κίνησή του μόνο προς την μια κατεύθυνση. Ο μηχανισμός του φρένου μπορεί ακόμη να απεμπλακεί και έτσι να μην ενεργεί πάνω στο σχοινί. Το πλεονέκτημα αυτών των τροχαλιών είναι ότι δεν χρειάζονται επιπλέον υλικά για την κατασκευή ενός παλάγκου. Μειονέκτημα είναι το ότι υπάρχει πιθανότητα να κολήσει το φρένο,.

Ιμάντες, κορδονέτα

Είναι από τα πιο απλά και χρήσιμα υλικά στην σπηλαιολογία. Χρησιμεύουν για φυσικά δεσίματα (σε σταλαγμιτικά, βράχια, δέντρα κτλ), καθώς και για προεκτάσεις σε ασφάλειες και την κατασκευή παρακάμψεων (βλ αρμάτωμα).

Ιμάντες

Yπάρχουν δύο είδη που κυκλοφορούν στην αγορά. Οι ραμμένοι και του μέτρου. Οι ιμάντες με το μέτρο είναι ιμάντας τυλιγμένος σε καρούλι, ο όποιος κόβεται σε ότι μήκος θέλουμε και οι δυο άκρες του ενώνονται με έναν κόμπο (κόμπος του ιμάντα ή γραβάτας ή νερόκομπος) . Το πλεονέκτημά τους έναντι στους ραμμένους είναι ότι κοστίζουν αρκετά πιο φτηνά, τους φτιάχνουμε σε ότι μήκος θέλουμε, μπορούν να λυθούν και να περαστούν από κάπου (διαμπερές, δέντρο) και ακόμα να ενωθούν δύο ή περισσότεροι μεταξύ τους για να γίνει ένας μακρύτερος. Οι ραμμένοι ιμάντες υπάρχουν σε καθορισμένα μεγέθη από 5 εκατοστά μέχρι ένα μέτρο. Είναι φτιαγμένοι από nylon, spectra, dyneema ή kevlar. Τα πλεονεκτήματά των Spectra και Dyneema είναι ότι έχουν μεγαλύτερη αντοχή, είναι ελαφρύτερα, λιγότερο ογκώδη, αντέχουν περισσότερο στην τριβή από τους ιμάντες με κόμπο. Επίσης εξαφανίζεται η πιθανότητα να λυθεί ο κόμπος ή να σφηνώσει κάπου ενώ η απουσία του διευκολύνει τους χειρισμούς.

Κορδονέτα

Είναι στατικό σχοινί διαμέτρου 5-6 χιλιοστά, το οποίο υπάρχει στην αγορά τυλιγμένο σε καρούλι και κόβεται σε ότι μήκος θέλουμε. Η αντοχή του εξαρτάται από τον κατασκευαστή αλλά συνήθως είναι 800-1000 κιλά. Η βασική του χρήση είναι η κατασκευή αυτοσφιγκόμενων κόμπων, όπως προύζικ, μασάρ, κοτσίδα. Είναι χρήσιμο και για ότι πατέντα μας έρθει στο μυαλό, αρκεί να χρησιμοποιηθεί σωστά και μέσα στα πλαίσια ασφαλείας. Είναι κατασκευασμένα επίσης από nylon, spectra, dyneema ή kevlar. Οι κόμποι με τους οποίους συνδέουμε τα κορδονέτα ώστε να κατασκευάσουμε δακτυλίους είναι διπλός ψαρόκομποςγια το nylon, τετραπλός ψαρόκομπος για το spectra και το dyneema και κεβλαρόκομπος για τα κορδονέτα από kevlar (προσοχή: o κεβλαρόκομπος λειτουργεί ιδανικά μόνο με κορδονέτα ίδιας διαμέτρου ή με πολύ μικρή διαφορά διαμέτρου μεταξύ τους. Ειδάλλως γλιστράει οπότε χρησιμοποιούμε τετραπλό ψαρόκομπο).

Οι ιμάντες και τα κορδονέτα έχουν στατικά χαρακτηριστικά και δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται σε ασφάλιση αντί του σχοινιού.

Γάντζοι (Skyhooks)

Οι γάντζοι (νυχάκια) κατασκευάζονται σε πολλά σχήματα και η βασική τους λειτουργία είναι να πιάνουν σε μικρές προεξοχές ή τρύπες του βράχου.

Πρέπει να είναι φτιαγμένοι από χρωμιούχο ή μολυβδαινιούχο ατσάλι και η κυρτή πλευρά τους πρέπει να είναι στενότερη από την μη κυρτή πλευρά τους. Κατά πλειοψηφία η αντοχή τους είναι περίπου 200 κιλά και δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται σαν μέσο ασφάλισης. Η χρήση τους είναι μόνο για να προσφέρουν ισορροπία σε διάφορες καταστάσεις, όπως τεχνητή αναρρίχηση ή αρμάτωμα.

Yπόλοιπα υλικά

Τέλος υπάρχουν και άλλα εξειδικευμένα σπηλαιολογικά υλικά όπως σάκοι (στους οποίους αναφερθήκαμε εδώ, σκηνές (πρόκειται για αντίσκηνα από διαπνέoν nylon, χωρίς ορθοστάτες (για μικρότερο βάρος - η σκηνή μένει όρθια από κορδονέτα που δένουμε στα τοιχώματα του σπηλαίου), αιώρες (πανάλαφρες, δένονται στα τοιχώματα, κρεμάμε μια αλουμινοκουβέρτα από πάνω μας και έτοιμο το bivouac μας), στόφες στερεού οινοπνεύματος (ένα μεταλλικό πτυσσόμενο "κουτί" στο οποίο αποθηκεύουμε και μετά τοποθετούμε ταμπλέτες οινοπνεύματος που τις οποίες όταν ανάψουμε μας επιτρέπουν να κατασκευάσουμε ζεστά ροφήματα, σούπες κτλ), στεγανά δοχεία (πλαστικό δοχείο σε διάφορα μεγέθη - από 3,5 μέχρι 60 λίτρα με ελαστικό δακτύλιο στο βιδωτό κούμπωμα που μας επιτρέπει να τοποθετούμε ότι δεν θέλουμε με τίποτα να βραχεί (πέτρες ασετυλίνης, ηλεκτρονικά, στεγνά ρούχα) σε σπήλαια με νερά, σιφόνια κτλ), πλαστικές λέμβοι (ατομικές - χρήσιμες σε διέλευση υπόγειων ποταμών, λιμνών κτλ ή όπου η μοναδικότητα του διακόσμου, η αποτροπή μόλυνσης ή ρύπανσης του νερού μας επιβάλει να κινηθούμε όχι μέσα από το νερό αλλά πάνω από το νερό) κλπ.